ΑΠΟΦΑΣΗ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Αριθ. 151344/2017 «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών χάραξης, σήμανσης, διάνοιξης και συντήρησης των ορειβατικών - πεζοπορικών μονοπατιών» (Β΄206).

Έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις του άρθρου 78 παρ. 9 του ν. 998/1979 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 42 παρ. 9 του ν. 4280/2014 «Περιβαλλοντική αναβάθμιση και ιδιωτική πολεοδόμηση - βιώσιμη ανάπτυξη οικισμών - ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 159).
2. Το άρθρο 36 του ν. 4280/2014 «Περιβαλλοντική αναβάθμιση και ιδιωτική πολεοδόμηση - βιώσιμη ανάπτυξη οικισμών - ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 159), με το οποίο αντικαταστάθηκαν τα άρθρα 45 έως 61 του ν. 998/1979 και συγκεκριμένα το άρθρο 56 αυτού περί ορειβατικών καταφυγίων.
3. Τις διατάξεις του αρθρ. 19 του ν. 998/1979 και τις διατάξεις του π.δ. 67/1981 «περί προστασίας της Ελληνικής Άγριας Πανίδας και Αυτοφυούς Χλωρίδας» (ΦΕΚ Α΄ 23/ 30-1-1981 και 43/18-2-1981).
4. Τις διατάξεις του ν. 1650/1986 «Για την προστασία του περιβάλλοντος» (ΦΕΚ Α΄ 160), όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν με το ν. 3937/2011 «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Β΄ 60).
5. Το αρθρ. 57 παρ. 13 του ν. 2218/1994 (ΦΕΚ Α΄ 90), όπως διορθώθηκε με την παρ. 14 του αρθρ. 6 του ν. 2240/1994 (ΦΕΚ Α΄ 153) και αντικαταστάθηκε με την παρ. 3 άρθρο 29 ν. 3937/2011 «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 60), καθώς και με την παρ. 3 του άρθρου 53 του ν. 4042/2012 «Ποινική προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ.» (ΦΕΚ Α΄ 24).
6. Την σύμβαση για την διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος στη Ευρώπη (Σύμβαση Βέρνης), που κυρώθηκε με τον ν. 1335/1983 (ΦΕΚ Α΄ 32).
7. Τις διατάξεις του ν. 2742/1999 «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 207).
8. Το ν. 3861/2010 «Ενίσχυση της διαφάνειας με την υποχρεωτική ανάρτηση νόμων και πράξεων των κυβερνητικών, διοικητικών και αυτοδιοικητικών οργάνων στο διαδίκτυο «Πρόγραμμα Διαύγεια» και λοιπές διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 112).
9. Το ν. 4412/2016 «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)» (ΦΕΚ Α΄ 147).
10. Τον ν. 4413/2016 «Ανάθεση και εκτέλεση συμβάσεων παραχώρησης - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2014/23/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης (EEL 94/1/28.3.2014) και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 148).
11. Τα άρθρα 100 και 280 παρ. 2 του ν. 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης» (ΦΕΚ Α΄ 87), όπως ισχύουν.
«12) Το ν. 4019/2011 «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και λοιπές διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 216), όπως ισχύει» 
Ο αριθ. 12 του προοιμίου αναδιατυπώθηκε με την αριθ. 154551/1839/17 (Β΄2562).
13. Την κοινή υπουργική απόφαση υπ’ αριθ. 33318/3028/11-12-1998 «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων) καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» (ΦΕΚ Β΄ 1289), όπως τροποποιήθηκε με την κοινή υπουργική απόφαση υπ’ αριθ. Η.Π. 14849/853/Ε103/04-04-2008 «Τροποποίηση των υπ’ αριθ. 33318/1510/2005 κοινών υπουργικών αποφάσεων (ΦΕΚ Β΄ 1289) και (ΦΕΚ Β΄ 992), σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/104 του Συμβουλίου της 20ης Νοεμβρίου 2006 της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (ΦΕΚ Β΄ 645).
14. Την κοινή υπουργική απόφαση υπ’ αριθ. Η.Π. 37338/1807/Ε/103/01.09.2010 «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων / ενδιαιτημάτων της» (ΦΕΚ Β΄ 1495), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με την κοινή υπουργική απόφαση υπ’ αριθ. Η.Π. 8353/276/Ε103/ 17-2-2012, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, «Περί διατηρήσεως των άγριων πτηνών» (ΦΕΚ Β΄ 1495), του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ.
15. Την υπουργική απόφαση 1958/2012 «Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες και υποκατηγορίες σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 4 του ν. 4014/21-09-2011» (ΦΕΚ Β΄ 21), Παράρτημα Ι, Ομάδα 1η, όπως τροποποιήθηκε και κωδικοποιήθηκε με την 37674/27-7-2016 απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΦΕΚ Β΄ 2471 ).
16. Τις διατάξεις της υπ’ αριθ. 66102/970/23-2-1995 απόφασης του Υφυπουργού Γεωργίας (ΦΕΚ Β΄ 170) περί «Ρυθμίσεως θεμάτων που αφορούν τη δημιουργία χώρων διημέρευσης και υπαίθριας αναψυχής στα δάση και στις δασικές εκτάσεις της Χώρας».
17. Τις διατάξεις της υπ’ αριθ. 115973/6088/27-10-2014 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής «Καθορισμός δικαιολογητικών για την έκδοση: (Α) απόφασης έγκρισης επέμβασης και (Β) πράξεως πληροφοριακού χαρακτήρα» (ΦΕΚ Β΄ 2961).
18. Τις διατάξεις της υπ’ αριθ. 132576/6266/19-11-2015 απόφασης του Αν. Υπουργού Περιβάλλοντος με θέμα «Υποδείγματα για την έκδοση: (Α) απόφασης έγκρισης επέμβασης και (Β) Πράξεως πληροφοριακού χαρακτήρα».
19. Της απόφασης του Πρωθυπουργού 2876/7-10-2009 "Αλλαγή τίτλου Υπουργείων" (ΦΕΚ Β΄ 2234).
20. Το π.δ. 100/2014 «Οργανισμός Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής» (ΦΕΚ Α΄ 167).
21. Το π.δ. 25/2015 «Διορισμός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (ΦΕΚ Α΄ 21).
22. Τα άρθρα 2, 3 και 4 του π.δ. 70/2015 «Ανασύσταση και μετονομασία Υπουργείων με τα οποία το Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού μετονομάζεται σε Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας μετονομάζεται σε Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας» (ΦΕΚ Α΄ 114).
23. Το π.δ. 73/2015 «Διορισμός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (ΦΕΚ Α΄ 116).
24. Το άρθρο 90 του «Κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά Όργανα», που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του π.δ. 63/2005 (ΦΕΚ Α΄ 98).
25. Την υπ’ αριθ. Υ198/16-11-2016 απόφαση του Πρωθυπουργού «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στον Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σωκράτη Φάμελλο» (ΦΕΚ Β΄ 3722).
26. Το γεγονός ότι από τις διατάξεις της απόφασης αυτής δεν προκαλείται δαπάνη στον κρατικό προϋπολογισμό, αποφασίζουμε:

Άρθρο 6
Χώροι ανάπαυσης
Η διαμόρφωση χώρων ανάπαυσης μπορεί να γίνεται σε φυσικά διάκενα ή τεχνητές διαπλατύνσεις που μπορούν να βρίσκονται στην αρχή ή/και στο τέλος της διαδρομής, ή κοντά στα πρωτεύοντα μονοπάτια ή να προσεγγίζονται με δευτερεύοντα μονοπάτια και την κατάλληλη σήμανση. Εφόσον τα μονοπάτια που οδηγούν στους χώρους αυτούς είναι προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρία, τότε και οι χώροι ανάπαυσης θα διαμορφώνονται βάσει του Παραρτήματος III ώστε να ικανοποιούν τις ανάγκες των ατόμων αυτών. Εκεί επιτρέπεται να γίνονται μικροϊσοπεδώσεις, να καθαρίζεται η βλάστηση, να τοποθετούνται προκατασκευασμένοι ξύλινοι τραπεζόπαγκοι ή παγκάκια, ή να κατασκευάζονται τέτοια από φυσικά υλικά (κείμενοι κορμοί δένδρων, πέτρες κ.λπ.) Οι επεμβάσεις αυτές δικαιολογούνται στα πλαίσια της διαμόρφωσης και λειτουργίας του μονοπατιού και θεωρούνται στοιχείο του, δυνάμενες να αποτελέσουν και μέρος δραστηριότητας δασικής αναψυχής στο δασικό χώρο. Η επιλογή των χώρων ανάπαυσης μπορεί να συνδυάζεται με την παρουσία νερού (φυσικές πηγές), ή να κατασκευάζεται υδρομάστευση, μεταφορά νερού από κοντινές αποστάσεις και βρύση. Παρόμοιος συνδυασμός μπορεί να γίνεται με θέσεις θέας ή άλλα σημεία ειδικού ενδιαφέροντος (Εικόνες 2 και 23α, Παράρτημα II). Ο σχεδιασμός του κάθε είδους εξοπλισμού θα πρέπει να είναι τέτοιος ώστε οι διαστάσεις και η λειτουργία του να μπορούν να προσαρμόζονται στις κατά τόπους και κατά θέση χαρακτηριστικά και απαιτήσεις. Τα υλικά κατασκευής πρέπει να είναι φυσικά και να προσαρμόζονται στο τοπίο και στις τοπικές παραδοσιακές τεχνικές. Τα κριτήρια επιλογής τους είναι: η ποιοτική και αισθητική τους αξία, η ασφάλεια που παρέχουν, η αντοχή τους στις καιρικές συνθήκες και στο χρόνο, η δυνατότητα εύκολης μεταφοράς, τοποθέτησης και συντήρησης, και γενικότερα η οικονομική και κατασκευαστική καταλληλότητα τους. Όσον αφορά τα απορρίμματα για τους χώρους ανάπαυσης, ισχύουν όσα περιγράφονται στην παρ.12 του Παραρτήματος III της παρούσας.

Άρθρο 7
Σήμανση μονοπατιών
Η σήμανση των ορειβατικών - πεζοπορικών μονοπατιών αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κατασκευής και λειτουργίας τους. Πρέπει να είναι επαρκής, κατατοπιστική, αμφίδρομη με την αναγκαία πυκνότητα. Επίσης πρέπει να παρέχει όλες τις απαραίτητες για το ορειβατικό μονοπάτι πληροφορίες στον επισκέπτη τόσο στην ελληνική όσο και στην αγγλική γλώσσα (δύναται η χρήση και τρίτης γλώσσας εφόσον αυτό κρίνεται απαραίτητο). Στα μονοπάτια στα οποία προβλέπεται πεζοπορία από άτομα με προβλήματα όρασης, η σήμανση θα πρέπει να έχει μορφή κατάλληλη γι’ αυτά. Η σήμανση των μονοπατιών πρέπει να εξυπηρετεί τους πιο κάτω σκοπούς:
- Τον προσανατολισμό του περιπατητή (πινακίδες κατεύθυνσης και θέσης) δημιουργώντας έτσι το απαραίτητο αίσθημα ασφάλειας στον επισκέπτη, επιτρέποντας του να προγραμματίζει την πορεία του.
- Πληροφόρηση και εκπαίδευση για την παροχή ενημέρωσης του περιπατητή.
- Πληροφορίες για βασικούς κανόνες συμπεριφοράς.
- Προειδοποίηση για πιθανούς κινδύνους (γκρεμοί, διασταυρώσεις ποταμών κτλ.).
- Μορφή κατάλληλη για άτομα με προβλήματα όρασης, εφόσον προβλέπεται πεζοπορία από άτομα με τέτοια προβλήματα.
Κατά τη σήμανση των μονοπατιών πρέπει να χρησιμοποιούνται τα γεωμετρικά σχήματα και χρώματα των άρθρων 9 και 10 της παρούσης. Η κωδικοποίηση με βάση του νομούς της χώρας παρουσιάζεται στο Παράρτημα IV της παρούσης. Όπου είναι εφικτό, συνίσταται η χρήση πινακίδων με εικόνες και σήματα, προκειμένου να αποφεύγεται η κατασκευή μεγάλων πινακίδων που θα αναγράφουν την πληροφορία με πολλούς χαρακτήρες (βλ. Εικόνες 25 και 26, Παράρτημα II). Οι πινακίδες τοποθετούνται σε χώρο του μονοπατιού ή όπου απαιτείται και εκτός αυτού, σημειακά, για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας του. Τοποθετούνται σε εμφανή σημεία και σε τέτοιο ύψος ώστε να διακρίνονται από απόσταση. Η απόσταση που πρέπει να τοποθετούνται οι πινακίδες εξαρτάται από το ανάγλυφο και τη βλάστηση.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III:
ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ
Στο Παράρτημα III παρουσιάζονται αναλυτικότερα κατασκευαστικές λεπτομέρειες μονοπατιών
13. Ειδικές Διαμορφώσεις για ΑμεΑ:
Οι βασικές πρόνοιες που πρέπει να τηρούνται για μονοπάτια ή τμήματα μονοπατιών που χρησιμοποιούνται είτε αποκλειστικά ή και από εμποδιζόμενα άτομα, και ειδικότερα για άτομα που έχουν μόνιμες ή προσωρινές ανικανότητες και αναπηρίες που τα αναγκάζει να κάνουν χρήση αναπηρικού αμαξιδίου - τροχοκαθίσματος είναι οι εξής: Σε κάθε περίπτωση η διαδρομή θα πρέπει να επιτρέπει την κίνηση των αναπηρικών αμαξιδίων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είναι «εύκολη» με επίπεδο κατάστρωμα ή με μέγιστη κλίση 5%, με επαρκές πλάτος 1,50m (και κάθε 100m μήκος να διαμορφώνεται πλάτος 2,20m σε μήκος 5m για παράλληλη προσπέλαση δυο τροχοκαθισμάτων που κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις), κατάστρωμα επιστρωμένο με ομοιόμορφα συμπιεσμένο υλικό, διαμόρφωση χώρων στροφής τροχοκαθισμάτων κάθε 300m, κυκλική πορεία μονοπατιού, σύντομο μήκος (μέγιστο προτεινόμενο μήκος 2km), κατάλληλη περίφραξη σε χώρους στάσης - θέας, ειδικές θέσεις στάθμευσης στην αρχή και το τέλος της διαδρομής (Εικόνα 23β, Παράρτημα II).
Σε περίπτωση που κατασκευάζεται μονοπάτι που απευθύνεται σε τυφλά άτομα ή /και σε άτομα με μειωμένη όραση, οι ελάχιστες πρόνοιες που πρέπει να τηρούνται είναι οι εξής: Πλευρικά το μονοπάτι θα έχει οδηγό για την ασφαλή κίνηση των ΑμεΑ (ξύλινο ή πέτρινο ή μεταλλικό κιγκλίδωμα). Όλες οι πινακίδες θα είναι ανάγλυφες με το σύστημα μπράϊγ και σε κατάλληλο ύψος, ώστε να διαβάζονται με ψηλάφηση.