ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 162/1973 «ΠΕΡΙ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΥΠΕΡΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΩΣ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ» (Α'227)

Αρθρο 1
Αρμοδιότητες
Η προστασία των υπερηλίκων και των εκ χρονίων παθήσεων πασχόντων ατόμων ανήκει εις την αρμοδιότητα του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών.
Αρθρο 2
Περιεχόμενο προστασίας
1. Η προστασία των υπερηλίκων και χρονίως πασχόντων ατόμων εξασφαλίζεται με την ανάπτυξη προγραμμάτων ανοικτής κοινωνικής φροντίδας, καθώς και
κλειστής περίθαλψης που καταρτίζει και εφαρμόζει το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας ζωής, την εξασφάλιση αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης και περίθαλψης αυτών.
2. Τα ανωτέρω προγράμματα δύνανται να υλοποιούνται είτε από τους φορείς του άρθρου 3 του ν. 2646/1998 (Α΄ 236) είτε από τις επιχειρήσεις των ΟΤΑ Α΄ βαθμού είτε από ιδιωτικούς φορείς κερδοσκοπικού χαρακτήρα που, σύμφωνα με τις καταστατικές τους διατάξεις έχουν σκοπό την κοινωνική ανάπτυξη και πρόνοια ή συναφή προς τα ανωτέρω σκοπό.
3. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης καθορίζεται η μορφή και το περιεχόμενο των καταρτιζόμενων προγραμμάτων, οι φορείς υλοποίησης αυτών, οι προϋποθέσεις και τα κριτήρια, η διαδικασία υπαγωγής των ωφελούμενων στα προβλεπόμενα προγράμματα της προηγούμενης παραγράφου, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο σχετικό θέμα.
Το ανωτέρω άρθρο προστέθηκε από το άρθρο 58 του ν. 4488/2017 ( Α’137).
'Αρθρο 3
Σύστασις Ιδρυμάτων
Διά την εφαρμογήν του προγράμματος Ιδρυματικής περιθάλψεως των κατά το άρθρ. 1 του παρόντος αναφερομένων προσώπων δύναται να συνιστώνται, διά Π.Δ/των, εκδιδομένων προτάσει του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών, ανάλογα Ιδρύματα, Ν.Π.Δ.Δ. υπαγόμενα εις την αρμοδιότητα και την άμεσον εποπτείαν του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών, ως ακολούθως:
α) Οίκοι Ευγηρίας με σκοπόν την Ιδρυματικήν περίθαλψιν των υπερηλίκων.
β) Θεραπευτήρια χρονίων παθήσεων με σκοπόν την ιδρυματικήν περίθαλψιν των εκ χρονίων παθήσεων πασχόντων ατόμων (ανίατοι).
γ) Κέντρα Προστασίας Γήρατος με σκοπόν την εξωιδρυματικήν προστασίαν, την ψυχαγωγίαν και την απασχόλησιν των υπερηλίκων ατόμων.
Τα υπό στοιχ. β και γ θεραπευτήρια και Κέντρα δύναται να συσταθούν και ως παραρτήματα Οίκων Ευγηρίας.

'Αρθρο 4
Διοίκησις
1. Τα υπό του προηγουμένου άρθρου προβλεπόμενα Ιδρύματα διοικούνται υπό πενταμελούς Διοικητικού Συμβουλίου, των μελών μετά των αναπληρωτών αυτών, οριζομένων επί τριετεί θητεία δι' αποφάσεως του οικείου Νομάρχου.
2. Ως μέλη των ως άνω Συμβουλίων διορίζονται πρόσωπα εγνωσμένου κοινωνικού κύρους δυνάμενα ως εκ της επιστημονικής καταρτίσεως της επαγγελματικής απασχολήσεως ή της πείρας αυτών να συμβάλουν εις την εύρυθμον λειτουργίαν των Ιδρυμάτων τούτων.
Αποκλείεται ο διορισμός ως μελών, δημοσίων υπαλλήλων και υπαλλήλων των πάσης φύσεως Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου.
3. Διά της αυτής αποφάσεως ορίζονται ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου. Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου δύνανται να αντικαθίστανται και προ της λήξεως της θητείας των διά σοβαρόν λόγον αναγόμενον εις την άσκησιν των καθηκόντων των και ιδία εάν δεν επιδεικνύουν την επιβαλλομένην επιμέλειαν και δραστηριότητα κατά την άσκησιν του ανατεθέντος αυτοίς έργου.
4. Γραμματεύς του Διοικητικού Συμβουλίου ορίζεται υπάλληλος του Ιδρύματος δι' αποφάσεως του Πρόεδρου του Διοικητικού Συμβουλίου.
5. Το Διοικητικόν Συμβούλιον ευρίσκεται εν απαρτία, εφ' όσον οι παρόντες είναι πλείονες των απόντων, αι δε αποφάσεις αυτού λαμβάνονται διά πλειονοψηφίας των παρόντων μελών.
Εις περίπτωσιν ισοψηφίας νικά η ψήφος του Προέδρου.
Σχετικά με τη σύνθεση και τον καθορισμό του αριθμού των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων των θεραπευτηρίων Χρονίων Παθήσεων και Οίκων Ευγηρίας (Γηροκομεία) Ν.Π.Δ.Δ. βλέπε τις υπ άριθ. 1785/82 (ΦΕΚ Β 434), Γ3/3143/82 (ΦΕΚ Β 839) και 1428/85 (ΦΕΚ Β 784) αποφάσεις Υπ. Προεδρίας Κυβερνήσεως και Υγείας , Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
'Αρθρο 5
Καταστατικός Οργανισμός
1. Τα κατά το άρθρ. 3 του παρόντος συνιστώμενα Ιδρύματα διέπονται υπό οργανισμού ρυθμίζοντος:
α) Τα του τρόπου και των μέσων εκπληρώσεως του σκοπού αυτών,
β) Τα της διοικήσεως αυτών.
γ) Τα της οργανώσεως των υπηρεσιών, τα των αρμοδιοτήτων των οργάνων ως και τα της συστάσεως και διαρθρώσεως των θέσεων του προσωπικού.
δ) Τα της διαχειρίσεως της περιουσίας και των πόρων τούτων, τα των προμηθειών και μισθώσεων, εν τω πλαισίων των διατάξεων" περί λογιστικού των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου".
ε) Παν έτερον θέμα αφορών εις την λειτουργίαν αυτών και προάγον το κοινωνικόν του έργον.
2. Ο Οργανισμός του Ιδρύματος συντασσόμενος υπό του Διοικητικού Συμβουλίου εγκρίνεται διά Π.Δ/τος εκδιδομένου προτάσει του Πρωθυπουργού ως Προισταμένου του Υπουργείου Προγραμματισμού και Κυβερνητικής Πολιτικής και των Υπουργών Οικονομικών και Κοινωνικών Υπηρεσιών δυναμένων να τροποποιήσουν τούτον.
Σύμφωνα με το άρθρο 56 του ν. 1539/1985 (Α΄64), ορίστηκε ότι: 
«Η διάταξη της παρ.2 του άρθρ.5 του Ν.Δ.162/73 "περί μέτρων προστασίας υπερηλίκων και χρονίως πασχόντων ατόμων" ισχύει για τα συνεστημένα Ν.Π.Δ.Δ. 'Οταν το πρώτο συνιστάται ένα Ν.Π.Δ.Δ. με το συστατικό Π.Δ/γμα, δύναται να καταρτίζεται και ο Οργανισμός αυτού».
3. Τα του τρόπου λειτουργίας των Υπηρεσιών και αι αρμοδιότητες των οργάνων διοικήσεως και των επί μέρους διευθύνσεων, τμημάτων και γραφείων του Ιδρύματος καθορίζονται δι' εσωτερικού κανονισμού, συντασσομένου παρά του Διοικητικού Συμβουλίου και εγκρινομένου δι' αποφάσεως του οικείου Νομάρχου, δημοσιευομένων διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως.

'Αρθρο 6
Πόροι
1. Οι πόροι του Ιδρύματος είναι:
α) Επιχορήγησις εκ του Κρατικού προυπολογισμού.
β) Εισφοραί, δωρεαί, κληρονομίαι και κληροδοσίαι προς το ίδρυμα.
γ) 'Εσοδα εξ εκμεταλλεύσεως της περιουσίας του.
δ) Τροφεία περιθαλπομένων.
ε) Την έτερον μη ειδικώς κατονομαζόμενον έσοδον.

'Αρθρο 7
Σύστασις Ιδρυμάτων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρος
1. Από της ισχύος του παρόντος διά την, υπό Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου ίδρυσιν Οίκων Ευγηρίας ή Θεραπευτηρίων χρονίων παθήσεων, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρος, απαιτείται προηγουμένη άδεια του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών, κρίνοντος την σκοπιμότητα από απόψεως χωροταξικής, υφισταμένων αναγκών συστάσεως ως και επαρκείας των πόρων διά την κάλυψιν των δαπανών ανεγέρσεως και εν γένει λειτουργίας τούτων.
2. Η κατά την προηγουμένη παράγραφον άδεια αποτελεί προυπόθεσιν διά την κατά τας κειμένας διατάξεις χορήγησιν, υπό του οικείου πολεοδομικού Γραφείου, αδείας ανεγέρσεως ή επεκτάσεως κτιριακών εγκαταστάσεων των Ιδρυμάτων τούτων.
3. Η άδεια λειτουργίας χορηγείται εφ' όσον πληρούνται οι υπό του άρθρ. 8 του παρόντος προβλεπομένου Π.Δ/τος καθοριζόμενοι όροι, δι' αποφάσεως του οικείου Νομάρχου.
4. Η άδεια περιλαμβάνει τα στοιχεία του νομικού προσώπου εις ον ανήκει ο Οίκος Ευγηρίας ή το Θεραπευτήριον χρονίων παθήσεων, την έδραν, τον επιδιωκόμενον σκοπόν, τον αριθμόν των κλινών, την περιγραφήν του κτιρίου μετά των λοιπών βοηθητικών χώρων ως και τους γενικούς όρους και προυποθέσεις της εσωτερικής λειτουργίας αυτού.
5. Εις περίπτωσιν χορηγήσεως αδείας λειτουργίας, ως ανωτέρω Ιδρυμάτων, εις υφιστάμενον κτίριον, δέον όπως τούτο πληροί τας υπό του άρθρ. 8 του παρόντος προβλεπομένου Π.Δ/τος καθοριζομένας προυποθέσεις.
(Για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις περιθάλψεως ηλικιωμένων ή ανιάτως πασχόντων βλ. ΝΔ 1118/72 )

'Αρθρο 8
Προυποθέσεις συστάσεως
1. Διά Π.Δ/τος εκδιδομένου προτάσει του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών εντός έτους από της ισχύος του παρόντος επιφυλασσομένων των διατάξεων του Γενικού Οικονομικού Κανονισμού του Κράτους καθορίζονται:
α) Αι γενικαί προυποθέσεις και όροι οίτινες δέον να πληρούνται υπό των περί ων το άρθρ. 7 Οίκων Ευγηρίας ή Θεραπευτηρίων χρονίων παθήσεων αναλόγως των κατηγοριών των περιθαλπομένων εξ απόψεως προσωπικού, καταλλήλου διαρρυθμίσεως του κτιρίου, εξοπλισμού, ευκολιών διά τους περιθαλπομένους, επιφανείας των χώρων και εγκαταστάσεων εν γένει.
β) Τα της εκτάσεως και του περιεχομένου του υπό του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών ασκουμένων ελέγχου και εποπτείας.

'Αρθρο 9
Εσωτερικός Κανονισμός
1. Δι' εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας, συντασσομένου υπό της Διοικήσεως του Ιδρύματος και εγκρινομένων δι' αποφάσεως του οικείου Νομάρχου ρυθμίζονται τα της εσωτερικής λειτουργίας των περί ων το άρθρ. 7 Ιδρυμάτων, του διαιτολογίου και της παρεχομένης προς τους περιθαλπομένους ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περιθάλψεως.
2. Υπεύθυνος διά την εφαρμογήν των διατάξεων των άρθρ. 7-10 του παρόντος και των εις εκτέλεσιν τούτων εκδιδομένων Π.Δ/των και κανονισμών είναι η Διοίκησις του περί ου η άδεια Ιδρύματος ή το παρ' αυτής εξουσιοδοτούμενον προς τούτο όργανον αυτού.

'Αρθρο 10
'Αδεια λειτουργίας
1. Οίκοι Ευγηρίας ή Θεραπευτήρια χρονίων παθήσεων (Γηροκομεία ή Ασυλα Ανιάτων), ή υφ' οιανδήποτε μορφήν και ονομασίαν Ιδρύματα περιθάλψεως υπερηλίκων ή εκ χρονίων παθήσεων πασχόντων ατόμων ανήκοντα εις Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, λειτουργούντα κατά την δημοσίευσιν του παρόντος, λειτουργούντα κατά την δημοσίευσιν του παρόντος υποχρεούνται, όπως προσαρμόσουν την λειτουργίαν αυτών εξ' απόψεως μεν προσωπικού, εξοπλισμού και ευκολιών διά τους περιθαλπομένους εντός δύο ετών, εξ απόψεως δε διαρρυθμίσεως των κτιρίων επιφανείας των χώρων και εγκαταστάσεων εν γένει εντός 5ετίας ότε και λαμβάνουν άδειαν λειτουργίας κατά τας διατάξεις του άρθρ.7 του παρόντος.
2. Εις περίπτωσιν μη συμμορφώσεως των εντός της ως άνω προθεσμίας, κλείονται δι' αποφάσεως του οικείου Νομάρχου.

'Αρθρο 11
Κυβερνητικός Επίτροπος
Εις Οίκους Ευγηρίας ή Θεραπευτήρια χρονίων παθήσεων, περί ων το άρθρ. 7, οι οποίοι επιχορηγούνται υπό του Κράτους, δύναται να διορίζηται παρά του Νομάρχου της έδρας αυτών, Κυβερνητικός Επίτροπος, μόνιμος δημόσιος υπάλληλος κεκτημένος βαθμόν τουλάχιστον 6ον. Ούτος παρίσταται εις τας συνεδριάσεις της διοικήσεως αυτού και παρακολουθεί την νομιμότητα των λαμβανομένων αποφάσεων.
Εν περιπτώσει διατυπώσεως υπό του Κυβερνητικού Επιτρόπου αντιθέτου γνώμης ως προς την νομιμότητα της λαμβανομένης αποφάσεως εκ μέρους της διοικήσεως του Ιδρύματος την διαφωνίαν επιλύει ο οικείος Νομάρχης εντός 15 ημερών από της υποβολής αυτώ της σχετικής πράξεως, άλλως η απόφασις εκτελείται υπ'ευθύνη της διοικήσεως του Ιδρύματος.

'Αρθρο 12
Κυρώσεις
1. Εν η περιπτώσει το κατά το άρθρ. 10 παρέχον περίθαλψιν Ιδρυμα διαπιστωθή, κατά τον χρόνον της λειτουργίας του, ότι δεν πληροί τους νομίμους όρους και προυποθέσεις λειτουργίας ή δεν τηρούνται κανόνες δημοσίας υγείας, διατάσσεται η δι' αποφάσεως του οικείου Νομάρχου αναστολή της λειτουργίας αυτού, μέχρι συμπληρώσεως τούτων.
2. Αποφάσεις του Νομάρχου περί ων η παρ.2 του άρθρ.10 και παρ. 1 του παρόντος εκτελούνται διά της Αστυνομικής Αρχής προς ην κοινοποιείται πάντοτε αντίγραφον της εκδιδομένης αποφάσεως.

'Αρθρο 13
Τιμολόγιον Ιδρυμάτων
1. Διά Π.Δ/τος εκδιδομένου προτάσει του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών, δύναται να καθορίζεται το τιμολόγιον της ιδρυματικής περιθάλψεως και προστασίας υπερηλίκων ή εκ χρονίων παθήσεων πασχόντων ατόμων υπό των λειτουργούντων Νομικών Προσώπων Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου και των πάσης φύσεως και κατηγορίας ιδιωτικών επί κέρδει επιχειρήσεων κατ' αναλογίαν ιδία προς την έδραν, τον αριθμόν των κλινών και θαλάμων και την θέσιν περιθάλψεως.
2. Εις τους παραβάτας του εκάστοτε κατά την παρ.1 καθοριζομένου τιμολογίου επιβάλλεται δι' αποφάσεως του οικείου Νομάρχου πρόστιμον από 10.000 έως 50.000 δραχμάς.
Εν περιπτώσει επαναλήψεως της, δι'ην υπεβλήθη υπό του Νομάρχου πρόστιμον πράξεως, ο παραβάτης τιμωρείται υπό του αρμοδίου ποινικού δικαστηρίου, διά φυλακίσεως μέχρις ενός έτους.

'Αρθρο 14
Επιχορηγήσεις Ιδρυμάτων
Εισφορά και πάσης φύσεως επιχορηγήσεις του Δημοσίου των Δήμων και Κοινοτήτων και των λοιπών Νομικών Προσώπων Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου των απολαυόντων ειδικών προνομίων εκ μέρους του Κράτους δύνανται να παρέχωνται, εξαιρουμένων των περί ων το άρθρ.3 του παρόντος Νομικών Προσώπων, μόνον προς Οίκους Ευγηρίας ή Θεραπευτήρια χρονίων παθήσεων λειτουργούντος βάσει της κατά τας διατάξεις του άρθρ.7 του παρόντος παρεχομένης αδείας λειτουργίας.

'Αρθρο 15
Επωνυμίαι Ιδρυμάτων
1. Από της ισχύος του παρόντος άπαντα τα υπό την εποπτείαν και τον έλεγχον του Υπουργείου λειτουργούντα Ιδρύματα Ν.Π.Δ.Δ. περιθάλψεως υπερηλίκων ή εκ χρονίων παθήσεων πασχόντων ενηλίκων ατόμων (Γηροκομεία-Ασυλα Ανιάτων) ως και τα εφ' εξής συνιστώμενα τοιαύτα θα φέρουν την επωνυμίαν "Οίκοι Ευγηρίας" ή "Θεραπευτήρια χρονίων παθήσεων", διατηρουμένης της τυχόν ειδικής προσωνυμίας εκ διατάξεως τελευταίας βουλήσεως ή δωρεάς.
2. Διά Π.Δ/τος εκδιδομένου τη προτάσει του Πρωθυπουργού ως Προισταμένου του Υπουργείου Προγραμματισμού και Κυβερνητικής Πολιτκής, Οικονομικών και Κοινωνικών Υπηρεσιών, Γηροκομεία ή Ασυλα Ανιάτων ή υφ' οιανδήποτε ονομασίαν Ιδρύματα περιθάλψεως υπερηλίκων ή εκ χρονίων παθήσεων πασχόντων ατόμων λειτουργούντα ως Ν.Π.Ι.Δ. επιφυλασσομένων εν πάση περιπτώσει των διατάξεων του Α.Ν.2039/1939 "περί τροποποιήσεως, συμπληρώσεως και κωδικοποιήσεως των Νόμων περί εκκαθαρίσεως και διοικήσεως των εις το Κράτος και υπέρ κοινωφελών σκοπών καταλειπομένων κληρονομιών, κληροδοσιών και δωρεών, δύναται μετά προηγουμένην απόφασιν των Διοικητικών αυτών Συμβουλίων να μετατρέπωνται εις Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου ή να συγχωνεύωνται εις έτερα τοιαύτα, διώκοντα τον αυτόν σκοπόν, εποπτευόμενα υπό του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών.
3. Διά του αυτού ή ετέρου Π.Δ/τος ρυθμίζονται πάντα τα θέματα τα αναγόμενα εις την εν γένει οργάνωσιν, λειτουργίαν, διάρθρωσιν των υπηρεσιών, σύνθεσιν προσωπικού, την τακτοποίησιν του υπηρετούντος προσωπικού του μετατρεπομένου ή συγχωνευομένου εις θέσεις του συνιστωμένου Ιδρύματος αναλόγως των τυπικών και ουσιαστικών προσόντων αυτού, ως και την μεταβίβασιν των περιουσιακών στοιχείων, των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων τούτου εις το υπό την νέαν του μορφήν Ιδρυμα και πάσα σχετική λεπτομέρεια.

'Αρθρο 16
Τελικαί Διατάξεις
Αι λεπτομέρειαι και τα ανακύπτοντα εκ της εφαρμογής του παρόντος θέματα ρυθμίζονται δι' αποφάσεων του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών δημοσιευομένων διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εφ' όσον δεν ρυθμίζονται υπό του παρόντος.

Εκδόθηκε ο ν.4520/18 «Μετεξέλιξη του Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων σε Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ) και λοιπές διατάξεις.» (Α’30)  
Εκδόθηκε η κ.υ.α. Δ12/οικ.25725/1158/13 της 8-8-2013 «Εφαρμογή προγράμματος Κατασκηνώσεις – Λουτροθεραπεία Πηλοθεραπεία για ηλικιωμένα άτομα και ενήλικα άτομα με αναπηρίες.» (Β’ 1926), [Βλ. Ενότητα Επιδόματα].