ΑΠΟΦΑΣΗ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Αριθμ. Α/27733/2213 της 19.06.2015 « Κανονισμός Δικαιωμάτων Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς (Λεωφορεία) και μέσα σταθερής τροχιάς (Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο, Μετρό και Τραμ)» (Β ́ 1181).

Άρθρο 2
Ορισμοί
Για την εφαρμογή της παρούσας νοούνται:
Άτομο με αναπηρία ή άτομο με μειωμένη κινητικότητα: Οποιοδήποτε άτομο, η κινητικότητα του οποίου είναι μειωμένη κατά τη χρήση μεταφορικών μέσων, λόγω οποιασδήποτε σωματικής αναπηρίας (αισθητήριας ή κινητικής, μόνιμης ή προσωρινής), διανοητικής αναπηρίας ή αδυναμίας ή λόγω οποιασδήποτε άλλης αιτίας ανικανότητας ή λόγω ηλικίας και η κατάσταση του οποίου απαιτεί κατάλληλη προσοχή και προσαρμογή των προσφερόμενων σε όλους τους επιβάτες υπηρεσιών στις ιδιαίτερες ανάγκες του ατόμου αυτού.

Άρθρο 3
Δικαιώματα Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς
1. Κάθε πολίτης, και ιδιαίτερα τα άτομα με αναπηρία ή άτομα με μειωμένη κινητικότητα, δικαιούται όπως επιβιβαστεί και κάνει χρήση, χωρίς καμία άμεση ή έμμεση διάκριση, των δημόσιων οδικών μέσων μεταφοράς (Λεωφορεία) και μέσων σταθερής τροχιάς (Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο, Μετρό και Τραμ) καταβάλλοντας το εκ της νομοθεσίας οριζόμενο, ανά κατηγορία μεταφορικού μέσου, κόμιστρο.
Κατ’ εξαίρεση- και προκειμένου οι μεταφορείς να συμμορφωθούν προς τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, κοινοτικό ή εθνικό δίκαιο και τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές· ή στις περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός του οχήματος ή η υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων και των τερματικών σταθμών, καθιστά αδύνατη την επιβίβαση, αποβίβαση ή μεταφορά του ατόμου με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό- επιτρέπεται άρνηση κράτησης, έκδοσης ή παροχής κατ’ άλλο τρόπο εισιτηρίου σε, ή η επιβίβαση ατόμων λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας.
2. Επιβάτης τακτικής και έκτακτης, αστικής και υπεραστικής γραμμής με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς, και υπό την επιφύλαξη μειωμένων κομίστρων για κοινωνικούς λόγους, αγοράζει το νόμιμο, κατά περίπτωση, κόμιστρο αντίστοιχης διαδρομής χωρίς πρόσθετο κόστος, λόγω τυχόν αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας, και χωρίς καμία άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω της εθνικότητάς του.
3. Επιβάτης τακτικής και έκτακτης γραμμής με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς δικαιούται όπως υποβάλλει στον αρμόδιο μεταφορέα, εφόσον επιθυμεί, παράπονο, αίτημα ή διαμαρτυρία σχετικά με το παρεχόμενο από αυτόν μεταφορικό έργο, υπόδειξη για τη βελτίωση και αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών μεταφοράς.
4. Πολίτης, επιβάτης ή μη των τακτικών και έκτακτων γραμμών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος Κανονισμού Δικαιωμάτων, δύναται, εφόσον επιθυμεί και σύμφωνα με την οριζόμενη διαδικασία της παραγράφου 4 (Ενότητες Α και Β) του άρθρου 6 της παρούσας υ.α., να υποβάλει προς εξέταση στα αρμόδια κατά περίπτωση όργανα, αναφορά- καταγγελία για παράβαση των δικαιωμάτων του παρόντος άρθρου αλλά και για παράβαση των υποχρεώσεων των μεταφορέων, όπως αυτά καθορίζονται στο άρθρο 4 του παρόντος Κανονισμού.
5. Επιβάτης υπεραστικής ή ενδοκοινοτικής τακτικής γραμμής σε περίπτωση ματαίωσης ή καθυστέρησης αυτής, έχει δικαίωμα επιλογής, κατά περίπτωση, συνέχισης του ταξιδιού, μεταφορά με άλλο δρομολόγιο ή επιστροφή αντιτίμου εισιτηρίου υπό τους όρους που τίθενται στο άρθρο 19 του Κανονισμού 181/11.
6. Άτομο με αναπηρία ή άτομο με μειωμένη κινητικότητα, επιβάτης υπεραστικής ή ενδοκοινοτικής τακτικής και έκτακτης γραμμής δικαιούται δωρεάν συνδρομής η οποία αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον στην έκταση που καθορίζεται στο Παράρτημα III μέρος α του παρόντος Κανονισμού στους καθορισμένους τερματικούς σταθμούς, καθώς και δωρεάν συνδρομής επί των λεωφορείων, η οποία αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον στην έκταση που καθορίζεται στο Παράρτημα III μέρος β του παρόντος.
Η παραβίαση των ως άνω δικαιωμάτων συνεπάγεται την καταβολή αποζημίωσης κατά τα οριζόμενα του άρθρου 7 και του Παραρτήματος Ι του παρόντος Κανονισμού.

Άρθρο 4
Υποχρεώσεις Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς
1. […]
γ. Στην περίπτωση εκτέλεσης υπεραστικών τακτικών και ενδοκοινοτικών τακτικών γραμμών, άτομο με αναπηρία ή άτομο με μειωμένη κινητικότητα (άρθρο 14 Καν. 181/11) οφείλει:
i) να κοινοποιεί στον μεταφορέα, τον ταξιδιωτικό πράκτορα ή το διοργανωτή ταξιδιών, κατά τη στιγμή της κράτησης ή προαγοράς του εισιτηρίου, τις ειδικές του ανάγκες όσον αφορά το κάθισμα, υπό την προϋπόθεση ότι η ανάγκη είναι γνωστή εκείνη τη στιγμή.
ii) να έχει γνωστοποιήσει ότι χρήζει συνδρομής στους μεταφορείς, τους φορείς διαχείρισης τερματικών σταθμών, τους ταξιδιωτικούς πράκτορες ή τους διοργανωτές ταξιδιών, το αργότερο 36 ώρες πριν από τη στιγμή που αιτείται τη συνδρομή, και
iii) να παρουσιαστεί στο καθορισμένο σημείο:
- την ώρα που έχει προκαθορισθεί από τον μεταφορέα, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 60 λεπτά πριν από τη γνωστοποιημένη ώρα αναχώρησης, εκτός εάν έχει συμφωνηθεί βραχύτερο χρονικό διάστημα μεταξύ μεταφορέα και επιβάτη, ή
- εάν δεν έχει οριστεί ώρα, το αργότερο 30 λεπτά πριν από τη γνωστοποιημένη ώρα αναχώρησης.
3. Οι επιβάτες οφείλουν, καθ’ όλη τη διάρκεια της μετακίνησής τους με τα οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς αλλά και κατά την παραμονή τους στους σταθμούς, όπως:
- Συνδράμουν τους χρήζοντες βοηθείας, λ.χ. άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα, ηλικιωμένους, και παραχωρούν τη θέση τους σε αυτούς.
β. ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΜΕ ΖΩΑ
- Η μεταφορά μικρών ζώων συντροφιάς με οδικά μέσα και μέσα σταθερής τροχιάς επιτρέπεται, με ευθύνη του επιβάτη και κατά την κρίση του οδηγού ή άλλου εντεταλμένου προσωπικού του μεταφορέα ανάλογα με τις συνθήκες πληρότητας του οχήματος/ συρμού και την ασφάλεια των επιβατών (με εξαίρεση τους σκύλους βοηθείας), εφόσον:
• Είναι τοποθετημένα σε ασφαλές κλουβί μεταφοράς, κλειστού τύπου διαστάσεων έως 70εκ. x 40εκ. x 50εκ. για την περίπτωση των τακτικών αστικών γραμμών ή σε ασφαλές κλουβί μεταφοράς, κλειστού τύπου διαστάσεων έως 50εκ. x 40εκ. x 35εκ. για την περίπτωση των υπεραστικών τακτικών καθώς και των έκτακτων γραμμών.
• Συνοδεύονται από τον ιδιοκτήτη ή κάτοχό τους.
• Ο ιδιοκτήτης ή κάτοχος του ζώου φέρει το ατομικό βιβλιάριο υγείας- διαβατήριο του ζώου.
• Ο ιδιοκτήτης ή κάτοχος του ζώου βρίσκεται πλησίον αυτού και μεριμνούν για τη μη πρόκληση τραυματισμού ή όχλησης άλλων επιβατών.
• Τα τοποθετούν στους ελεύθερους χώρους των οχη-μάτων/ συρμών, εκτός των διαδρόμων, των σημείων εισόδου- εξόδου των επιβατών και επικύρωσης των εισιτηρίων ούτως ώστε να μη διακυβεύεται η ασφαλής μετακίνηση των υπόλοιπων επιβατών.
• Στην περίπτωση υπεραστικών και ενδοκοινοτικών τακτικών και έκτακτων μεταφορών πρέπει να μεταφέρονται υποχρεωτικά εντός του χώρου των επιβατών και πάντως σε καμία απολύτως περίπτωση στο χώρο αποσκευών (περιλαμβανομένης της περίπτωσης ζώων μέσα σε δέματα).
- Ειδικώς, οι σκύλοι βοηθείας, ήτοι οι εκπαιδευμένοι σκύλοι οδηγοί τυφλών και σκύλοι βοηθοί ατόμων με αναπηρίες, καθώς και οι σκύλοι που βρίσκονται στη διαδικασία εκπαίδευσης ως σκύλοι βοηθείας μεταφέρονται ως εξής:
• Χωρίς κλουβί μεταφοράς και χωρίς φίμωτρο, εφόσον φέρουν λουρί χειρισμού, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους.
• Ο χρήστης ή εκπαιδευτής, κατά περίπτωση, του σκύλου βοηθείας φέρει και επιδεικνύει, όποτε του ζητείται από τους Ελεγκτές Κομίστρου ή τους ειδικά εξουσιοδοτημένους για το σκοπό αυτό υπαλλήλους, τα εκ του νόμου οριζόμενα παραστατικά που πιστοποιούν την επάρκεια εκπαίδευσής του ζώου (αν είναι εκπαιδευμένο ή τελεί υπό εκπαίδευση), την υγεία αυτού, όσο και ότι ο χρήστης ή εκπαιδευτής του σκύλου βοηθείας διαθέτει τη σχετική πιστοποίηση και αποδεικτικό χρήσης του ζώου.
• Στην περίπτωση χρήστη ή εκπαιδευτή που είναι πολίτης της Ε.Ε. ή πολίτης τρίτης χώρας, αλλά μένει στην Ελλάδα για βραχύ χρονικό διάστημα, τότε τα απαραίτητα πιστοποιητικά, όπως έχουν εκδοθεί από επίσημο φορέα ή υπηρεσία της χώρας προέλευσης, πρέπει να είναι μεταφρασμένα στην αγγλική γλώσσα. Σε περίπτωση μακροπρόθεσμης παραμονής του χρήστη ή εκπαιδευτή στην Ελλάδα (π.χ. λόγοι εργασίας, μόνιμη παραμονή κ.λπ.), τα ως άνω πιστοποιητικά πρέπει να είναι επίσημα μεταφρασμένα στην ελληνική γλώσσα από τις Αρχές της Ελλάδας στο εξωτερικό (Πρεσβείες κ.λπ.), κατά τα οριζόμενα της ισχύουσας σχετικής νομοθεσίας.
• Ο χρήστης ή εκπαιδευτής, κατά περίπτωση, του σκύλου βοηθείας οφείλει όπως μεριμνά για τη διατήρηση της καθαριότητας του οχήματος/ συρμού και για την ανεμπόδιστη διέλευση και κίνηση των υπόλοιπων επιβατών εντός του οχήματος/ συρμού.
Επισημαίνεται ότι σε περίπτωση πρόκλησης ζημίας, εφαρμογή έχουν οι γενικότερες διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί ευθύνης του κατόχου ζώου για ζημία που προκλήθηκε από αυτό σε τρίτον (άρθρο 924 ΑΚ).
γ. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ
[…]
Σε κάθε περίπτωση, οι κάτοχοι των μεταφερόμενων ποδηλάτων (αναδιπλούμενων και μη) οφείλουν:
[…]
• Να δίνουν προτεραιότητα στα άτομα με αναπηρίες και άτομα με μειωμένη κινητικότητα, τους ηλικιωμένους και γενικά στα άτομα που έχουν ανάγκη ιδιαίτερης προσοχής και να μην παρεμποδίζουν την πρόσβασή αυτών στους σταθμούς και τους συρμούς.
2. Στις υπεραστικές και ενδοκοινοτικές τακτικές και έκτακτες γραμμές επιτρέπεται, η μεταφορά ποδηλάτων, στο χώρο των αποσκευών, σύμφωνα με το σημείο δ.2. του παρόντος Κανονισμού.
Άρθρο 5
Υποχρεώσεις Μεταφορέων
Ο προγραμματισμός, η οργάνωση και η εκτέλεση, κατά πεδίο αρμοδιότητας, ποιοτικών, αξιόπιστων και αποδοτικών συγκοινωνιακών υπηρεσιών με οδικά μέσα μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς που όχι μόνο εξυπηρετούν κατά τον βέλτιστο τρόπο το κοινωνικό σύνολο αλλά, παράλληλα, ενισχύουν την αποτελεσματικότητα και τη βιωσιμότητα των επιβατικών μεταφορών, αποτελεί υποχρέωση όλων των μεταφορέων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος Κανονισμού.
2. Οι μεταφορείς που εκτελούν τακτικές αστικές μεταφορές με οδικά μέσα μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς, υποχρεούνται όπως:
[…]
γ. Εισπράττουν τα εκ της οικείας νομοθεσίας καθορισμένα αντίτιμα εισιτηρίων και αναρτούν σε εμφανή θέση το ισχύον τιμολόγιο. Με την επιφύλαξη μειωμένων κομίστρων για κοινωνικούς λόγους, το αντίτιμο εισιτηρίου και γενικά οι όροι σύμβασης που εφαρμόζονται προσφέρονται στο ευρύ κοινό χωρίς καμία άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω της εθνικότητας του επιβάτη, ή του τόπου εγκατάστασης του συγκοινωνιακού φορέα ή των πωλητών εισιτηρίων (πρακτόρων), ή της μεταφοράς ατόμων με αναπηρία ή μειωμένης κινητικότητας.
- Να μεριμνούν ώστε οι επιβάτες να διαθέτουν κατάλληλες και κατανοητές πληροφορίες, ει δυνατόν σε προσιτή μορφή από άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα, σχετικά με τα δικαιώματα που έχουν και ειδικά αυτά που υφίστανται δυνάμει του Κανονισμού 181/2011καθώς και των στοιχείων επικοινωνίας του εθνικού φορέα ελέγχου εφαρμογής του ίδιου αυτού Κανονισμού, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 9 της παρούσας υ.α. Η εν λόγω πληροφόρηση παρέχεται στους επιβάτες στους τερματικούς σταθμούς αλλά και μέσω διαδικτύου.
ΙΙ. Σε ό,τι αφορά την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία και ατόμων με μειωμένη κινητικότητα, υποχρεούνται:
- Να λαμβάνουν μέτρα που να διασφαλίζουν την προσβασιμότητα στα συγκοινωνιακά μέσα ατόμων με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα και γενικά όσων χρειάζονται βοήθεια (π.χ. γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης, ανάπηροι, υπερήλικες, μικρά παιδιά) και να ενθαρρύνουν τη χρήση των Αστικών Συγκοινωνιών από τα άτομα αυτά.
- Να μεριμνούν για λειτουργία των υποδομών που υπάρχουν στο δίκτυο του Μέσου για το οποίο είναι αρμόδιες, καθώς και στις οικείες εγκαταστάσεις υποδοχής κοινού, ώστε να είναι εφικτή η προσβασιμότητα από άτομα με αναπηρία, μειωμένη κινητικότητα και χρήζοντα βοηθείας (π.χ. γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης, ανάπηροι, υπερήλικες, μικρά παιδιά) και να ενημερώνουν το κοινό όταν δεν είναι δυνατή η επιβίβαση/αποβίβαση/ μετακίνηση του ατόμου με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό.
- Να φροντίζουν για τη σήμανση θέσεων εντός των οχημάτων και βαγονιών για τα παραπάνω άτομα.
- Να μεριμνούν ώστε τα άτομα αυτά να συμμορφώνονται με τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, ευρωπαϊκό ή εθνικό δίκαιο ή τις απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές.
- Να θεσπίζουν οδηγίες και διαδικασίες κατάρτισης του προσωπικού που έχει άμεση επαφή με το επιβατικό κοινό για την ευαισθητοποίηση σε θέματα αναπηρίας, όπως περιγράφεται στο μέρος α’ του Παραρτήματος ΙV του παρόντος Κανονισμού.
- Σταματούν το λεωφορείο, για επιβίβαση ή αποβίβαση επιβατών, στα σημεία που έχουν τοποθετηθεί οι πινακίδες στάσεων και να φροντίζουν για την επιβίβαση ή αποβίβαση του επιβατικού κοινού με την ενδεδειγμένη προσοχή και ασφάλεια, ιδιαίτερα στα άτομα με αναπηρίες ή άλλα εμποδιζόμενα άτομα. Στα ως άνω καθήκοντα βασικό στοιχείο αποτελεί η υποχρέωση του οδηγού να μην κινεί το λεωφορείο με ανοιχτή πόρτα, ως και να μην ανοίγει τη πόρτα για αποβίβαση επιβατών προ της ακινητοποίησης του λεωφορείου ή να μην ξεκινά πριν αποβιβαστούν ή επιβιβαστούν οι επιβάτες και κλείσει τις πόρτες.
- Επιδεικνύουν ιδιαίτερη προσοχή, κατά την επιβίβαση ατόμων με αναπηρία ή άτομα με μειωμένη κινητικότητα και μεριμνούν για την ασφαλή μεταφορά τους (παραχώρηση θέσης, ασφάλεια αναπηρικού αμαξιδίου, κ.λπ.)
- Να συνιστούν στους επιβάτες να παραχωρούν τη θέση τους σε άτομα που χρήζουν βοηθείας (έγκυες, ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες) κατά τη διάρκεια δρομολογίων με λεωφορεία στα οποία επιτρέπεται η μεταφορά όρθιων επιβατών.
• Εισπράττουν τα καθορισμένα αντίτιμα εισιτηρίων και αναρτούν σε εμφανή θέση το ισχύον τιμολόγιο. Με την επιφύλαξη μειωμένων κομίστρων για κοινωνικούς λόγους, το αντίτιμο εισιτηρίου και γενικά οι όροι σύμβασης που εφαρμόζονται από τους συγκοινωνιακούς φορείς προσφέρονται στο ευρύ κοινό χωρίς καμία άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω της εθνικότητας του επιβάτη, ή του τόπου εγκατάστασης του συγκοινωνιακού φορέα ή των πωλητών εισιτηρίων (πρακτόρων), ή της μεταφοράς ατόμων με αναπηρία ή μειωμένης κινητικότητας.(παρ. 2 του άρθρου 4 και παρ. 1 και παρ. 2 του άρθρου 9 του 181)
• Δεν αρνούνται να δεχθούν κράτηση, να εκδώσουν ή να παράσχουν κατ’ άλλο τρόπο εισιτήριο σε, ή να επιβιβάσουν χωρίς επιπλέον κράτηση άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας. Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται άρνηση κράτησης, έκδοσης ή παροχής κατ’ άλλο τρόπο εισιτηρίου σε, ή η επιβίβασης ατόμων λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας, μόνο: α) για να συμμορφωθούν προς τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, κοινοτικό ή εθνικό δίκαιο, ή τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές· και β) όταν ο σχεδιασμός του οχήματος ή η υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων και των τερματικών σταθμών, καθιστά αδύνατο να πραγματοποιηθεί η επιβίβαση, η αποβίβαση ή η μεταφορά του ατόμου με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό.
• Εφόσον αρνούνται να δεχθούν κράτηση, να εκδώσουν ή να παράσχουν κατ’ άλλο τρόπο εισιτήριο για τους λόγους που σημειώνονται ανωτέρω, οι μεταφορείς, οι ταξιδιωτικοί πράκτορες και οι διοργανωτές ταξιδιών ενημερώνουν τον ενδιαφερόμενο αποδέκτη σχετικά με οιαδήποτε εναλλακτική υπηρεσία μεταφοράς.
- Εφόσον έχει γίνει κράτηση ή έχει χορηγηθεί εισιτήριο σε άτομο με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα τηρώντας τις απαιτήσεις του άρθρου 14 παράγραφος 1 στοιχείο α) του Κανονισμού 181/11 και παρά ταύτα δεν έγινε δεκτό προς επιβίβαση λόγω της αναπηρίας ή της μειωμένης κινητικότητάς του, τότε στο πρόσωπο αυτό, καθώς και σε κάθε άτομο που το συνοδεύει, ο μεταφορέας πρέπει να του δίνει το δικαίωμα να επιλέξει: α) επιστροφη των χρημάτων που κατεβλήθησαν για το εισιτήριο β) παροχή δωρεάν μεταφοράς ατόμου συνοδείας της επιλογής του ατόμου με αναπηρία το οποίο θα του παρέχει τη συνδρομή που χρειάζεται.
• Θεσπίζουν οδηγίες και διαδικασίες κατάρτισης του προσωπικού που έχει άμεση επαφή με το ταξιδιωτικό κοινό για την ευαισθητοποίηση σε θέματα αναπηρίας, όπως περιγράφεται στο μέρος α’ του Παραρτήματος ΙV του παρόντος Κανονισμού (άρθρο 16 του 181)
• Μεριμνούν ώστε οι επιβάτες να διαθέτουν κατάλληλες και κατανοητές πληροφορίες, ει δυνατόν σε προσιτή μορφή από άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα, σχετικά με τα δικαιώματα που έχουν δυνάμει του Κανονισμού 181/2011 καθώς και των στοιχείων επικοινωνίας του εθνικού φορέα ελέγχου εφαρμογής του ίδιου αυτού Κανονισμού, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 9 της παρούσας υ.α.. Η εν λόγω πληροφόρηση παρέχεται στους επιβάτες στους τερματικούς σταθμούς αλλά και μέσω διαδικτύου το αργότερο κατά την αναχώρησή τους. (άρθρο 25 του 181)
• Παρέχουν δωρεάν συνδρομή η οποία αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον στην έκταση που καθορίζεται στο Παράρτημα IΙΙ μέρος α του παρόντος Κανονισμού στους καθορισμένους τερματικούς σταθμούς, καθώς και δωρεάν συνδρομή επί των λεωφορείων, η οποία αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον στην έκταση που καθορίζεται στο Παράρτημα IΙΙ μέρος β του παρόντος σε άτομο με αναπηρία ή άτομο με μειωμένη κινητικότητα, επιβάτη υπεραστικής ή ενδοκοινοτικής τακτικής και έκτακτης γραμμής.
• Να επιδεικνύουν ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή όταν πρόκειται για εμποδιζόμενα άτομα (ηλικιωμένα πρόσωπα, έγκυες γυναίκες και άτομα με ειδικές ανάγκες).
• Να συνιστούν στους επιβάτες να παραχωρούν τη θέση τους σε άτομα που χρήζουν βοηθείας (έγκυες, ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες) κατά τη διάρκεια δρομολογίων με λεωφορεία στα οποία επιτρέπεται η μεταφορά όρθιων επιβατών.

Άρθρο 7
Καταβολή αποζημίωσης από Μεταφορέα ή Ταξιδιωτικό Πράκτορα ή Διοργανωτή Ταξιδίων
1. Αποζημίωση για την παράβαση των δικαιωμάτων που το άρθρο 2 του παρόντος Κανονισμού θεσπίζει, καταβάλλεται στον θιγόμενο πολίτη, κατόπιν ολοκλήρωσης της διαδικασίας εξέτασης της σχετικής αναφοράς-καταγγελίας από τα αρμόδια, κατά περίπτωση, όργανα εξέτασης κατά τα οριζόμενα του άρθρου 6 και υπό την επιφύλαξη της παραγράφου 4 του ίδιου αυτού άρθρου.
2. Οι αποζημιώσεις όπως περιγράφονται στο Παράρτημα Ι είναι χρηματικές.
3. Το είδος και το ύψος της αποζημίωσης, ανά είδος εκτελούμενης γραμμής, καθορίζεται στο Παράρτημα Ι της παρούσας απόφασης.

Άρθρο 8
Επιβλητέες κυρώσεις στις περιπτώσεις διαπίστωσης παράβασης διατάξεων του Κανονισμού Δικαιωμάτων Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς
1. Στις περιπτώσεις διαπίστωσης, κατ’ εφαρμογή της διαδικασίας της παραγράφου 2 της Ενότητας Β του άρθρου 6 της παρούσας απόφασης, παράβασης των διατάξεων του παρόντος Κανονισμού Δικαιωμάτων Επιβατών επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο στους παραβάτες το ύψος του οποίου κυμαίνεται από εκατόν πενήντα ευρώ (150,00 €) έως τρεις χιλιάδες ευρώ (3.000,00 €) και εισπράττεται υπέρ Δημοσίου, σύμφωνα με τις διατάξεις περί εισπράξεως δημοσίων εσόδων.
2. Οι παραβάσεις του περιεχομένου του παρόντος Κανονισμού διακρίνονται σε:
α. Σοβαρές παραβάσεις.
β. Πολύ σοβαρές παραβάσεις.
γ. Ιδιαζόντως σοβαρές παραβάσεις.
Η κατάταξη των παραβάσεων στις ανωτέρω κατηγορίες παρατίθεται στο Παράρτημα ΙΙ της παρούσας απόφασης.

Άρθρο 9
Αρχές ελέγχου εφαρμογής διατάξεων των Κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 181/2011 και αριθ. 006/2004
1. Αρμόδιος εθνικός φορέας ελέγχου εφαρμογής των διατάξεων του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 181/2011 για τα δικαιώματα των επιβατών λεωφορείων και πούλμαν ορίζεται η Γενική Διεύθυνση Μεταφορών του Υπουργείου Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού.
Στις αρμοδιότητες αυτής περιλαμβάνεται:
α. Η διασφάλιση λήψης εκ μέρους του μεταφορέα, του ταξιδιωτικού πράκτορα, του διοργανωτή ταξιδιών ή του φορέα διαχείρισης τερματικού σταθμού όλων των αναγκαίων μέτρων και πρωτοβουλιών για:
iii. την αποφυγή διακρίσεων και την υποχρεωτική παροχή συνδρομής σε άτομα με αναπηρία και σε άτομα με μειωμένη κινητικότητα,

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΑΡΑΒΑΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΠΙΒΑΤΩΝ

A/A	ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ	ΜΕΣΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ	ΠΑΡΑΒΑΣΗ	ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ	ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΒΟΛΗ
2	Τακτικές γραμμές αστικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Άρνηση επιβίβασης ή κράτησης ή έκδοσης ή παροχής κατ' άλλο τρόπο εισιτηρίου σε άτομα λόγω αναπηρίας η μειωμένης κινητικότητας αυτών, υπό την επιφύλαξη της εξαίρεσης της παραγράφου 1 του άρθρου 3 του παρόντος Κανονισμού	30 €	Μεταφορέας
3	Τακτικές γραμμές υπεραστικές, ενδοκοινοτικές - Έκτακτες γραμμές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Άρνηση επιβίβασης ή κράτησης ή έκδοσης ή παροχής κατ' άλλο τρόπο εισιτηρίου σε άτομα λόγω αναπηρίας η μειωμένης κινητικότητας αυτών	α) επιστροφή των χρημάτων που κατεβλήθησαν για το εισιτήριο β) παροχή δωρεάν μεταφοράς ατόμου συνοδείας της επιλογής του ατόμου με αναπηρία ή μειωμένης κινητικότητας	Μεταφορέας ή Ταξιδιωτικός Πράκτορας ή Διοργανωτής Ταξιδιών ή Πωλητής εισιτηρίων
4	Τακτικές γραμμές αστικές, υπεραστικές, ενδοκοινοτικές -Έκτακτες γραμμές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Χορήγηση εισιτηρίου σε άτομα με αναπηρία η σε άτομα με μειωμένη κινητικότητα έναντι πρόσθετου κόστους	30 €	Μεταφορέας ή Ταξιδιωτικός Πράκτορας ή Διοργανωτής Ταξιδιών ή Πωλητής εισιτηρίων
5	Τακτικές γραμμές αστικές, υπεραστικές, ενδοκοινοτικές -Έκτακτες γραμμές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Απώλεια η φθορά αναπηρικών αμαξιδίων, άλλου εξοπλισμού μετακίνησης ή βοηθητικού εξοπλισμού ατόμου με αναπηρία ή ατόμου με μειωμένη κινητικότητα	Χρηματική αποζημίωση ίση με τη με τη δαπάνη αντικατάστασης η επισκευής του εξοπλισμού που απωλέσθηκε ή υπέστη φθορά'	Μεταφορέας ή Φορέας Διαχείρισης τερματικού σταθμού
16	Τακτικές γραμμές υπεραστικές, ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Περιπτώσεις μη επιβίβασης από πλευράς των μεταφορέων άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κιντικότητα	α) επιστροφή των χρημάτων που κατεβλήθησαν για το εισιτήριο β) παροχή δωρεάν μεταφορά ατόμου συνοδείας επιλογής του ατόμου με αναπηρία το οποίο δύναται να του παράσχει τη συνδρομή που χρειάζεται.	Μεταφορέας

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΥΡΩΣΕΩΝ ΣΕ ΜΕΤΑΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΦΟΡΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΕΡΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΒΑΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΠΙΒΑΤΩΝ

Πίνακας 1 : Σοβαρές παραβάσεις
A/A	ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ	ΜΕΣΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ	ΠΑΡΑΒΑΣΗ	ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣΤΙΜΟ
2	Τακτικές γραμμές υπεραστικές και ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Μη διασφάλιση από πλευράς μεταφορέων και φορέων διαχείρισης τερματικών σταθμών της δημιουργίας ή διατήρησης συνθηκών πρόσβασης χωρίς διακρίσεις για τη μεταφορά ατόμων με αναπηρία και ατόμων με μειωμένη κινητικότητα	200 €
3	Τακτικές γραμμές υπεραστικές και ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Μη παροχή από πλευράς μεταφορέων και φορέων διαχείρισης τερματικών σταθμών , στους καθορισμένους τερματικούς σταθμούς, δωρεάν συνδρομής η οποία αντιστοιχεί κατ' ελάχιστον στην έκταση που καθορίζεται στο Παράρτημα III μέρος α) στα άτομα με αναπηρία και στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα.	200 €
4	Τακτικές γραμμές υπεραστικές και ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Μη παροχή από πλευράς μεταφορέων και φορέων διαχείρισης, επί των λεωφορείων και πούλμαν δωρεάν συνδρομής η οποία αντιστοιχεί κατ' ελάχιστον στην έκταση που καθορίζεται στο Παράρτημα III μέρος β) στα άτομα με αναπηρία και στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα.	200 €
5	Τακτικές γραμμές υπεραστικές και ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Μη διαβίβαση πληροφοριών για παροχή συνδρομής σε άτομα με αναπηρία και άτομα με μειωμένη κινητικότητα (κοινοποίησης κατά το άρθρο Ήπαρ. 1α του Κανονισμού) από τους ταξιδιωτικούς πράκτορες ή διοργανωτές ταξιδιών προς τον μεταφορέα ή τον φορέα διαχείρισης τερματικού σταθμού κατά τις κανονικές ώρες λειτουργίας των γραφείων τους.	200 €
6	Τακτικές γραμμές αστικές, υπεραστικές, ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Μη θέσπιση οδηγιών και διαδικασιών κατάρτισης προσωπικού του μεταφορέα που έχει άμεση επαφή με το ταξιδιωτικό κοινό για την ευαισθητοποίηση σε θέματα αναπηρίας, όπως περιγράφεται στο μέρος α' του Παραρτήματος IV.	150€
8	Τακτικές γραμμές υπεραστικές και ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Μη παροχή της απαιτούμενης ενημέρωσης στους επιβάτες, με ιδιαίτερη μέριμνα για τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, που αναχωρούν απο τερματικούς σταθμούς, σε περίπτωση ματαίωσης ή καθυστερημένης αναχώρησης, για την κατάσταση το συντομότερο δυνατόν και το αργότερο 30 λεπτά μετά την προγραμματισμένη ώρα αναχώρησης, καθώς και για την εκτιμώμενη ώρα αναχώρησης και των σχετικών γραμμών ανταποκρίσεων.	150 €
Πίνακας 2: Πολύ σοβαρές παραβάσεις
		ΜΕΣΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ		ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ
Α/Α	ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ	ΓΡΑΜΜΗΣ	ΠΑΡΑΒΑΣΗ	ΠΡΟΣΤΙΜΟ
2	Τακτικές γραμμές αστικές, υπεραστικές, ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Άρνηση μεταφορέα, ταξιδιωτικού πράκτορα και διοργανωτή ταξιδιού να δεχθεί κράτηση, να εκδώσει ή να παράσχει με οποιοδήποτε άλλο τρόπο εισιτήριο ή να επιβιβάσει άτομα με αναπηρία ή άτομα με μειωμένη κινητικότητα .	500 €
3	Τακτικές γραμμές αστικές, υπεραστικές, ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Κράτηση ή/ και χορήγηση εισιτηρίων σε άτομα με αναπηρία ή άτομα με μειωμένη κινητικότητα με πρόσθετο κόστος.	500€
4	Τακτικές γραμμές υπεραστικές και ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	α) Μη ενημέρωση για εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς β) Μη επιστροφή των χρημάτων που κατεβλήθησαν για το εισιτήριο και, εάν συντρέχει περίπτωση, μη παροχή δωρεάν υπηρεσίας επιστροφής γ) Μη αποδοχή συνοδείας του ατόμου με αναπηρία από άτομο της επιλογής του με δωρεάν μεταφορά στις περιπτώσεις άρνησης από πλευράς των μεταφορέων κλπ να δεχθούν κράτηση, να εκδώσουν εισιτήριο ή να παράσχουν κατ' άλλο τρόπο εισιτήριο ή να επιβιβάσουν άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κιντικότητας	600 €
5	Τακτικές γραμμές υπεραστικές και ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Μη παροχή από πλευράς μεταφορέων, ταξιδιωτικών πρακτόρων και διοργανωτών ταξιδιών όλων των σχετικών γενικών πληροφοριών για το ταξίδι και τους όρους μεταφοράς, σε κατάλληλη και προσιτή μορφή για τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένων, ενδεχομένως, των κρατήσεων και των πληροφοριών μέσω διαδικτύου.	500 €
6	Τακτικές γραμμές αστικές, υπεραστικές, ενδοκοινοτικές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Μη παροχή από πλευράς μεταφορέων και φορέων διαχείρισης, στους επιβάτες, κατάλληλης και κατανοητής πληροφόρησης, ει δυνατόν σε προσιτή μορφή από άτομο με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα, σχετικά με τα δικαιώματα που έχουν δυνάμει του Κανονισμού 181/2011 καθώς και των στοιχείων επικοινωνίας του φορέα ελέγχου εφαρμογής του ίδιου αυτού Κανονισμού. Η εν λόγω πληροφόρηση παρέχεται στους επιβάτες στους τερματικούς σταθμούς αλλά και μέσω διαδικτύου το αργότερο κατά την αναχώρηση τους.	500 €
Πίνακας 3: Ιδιαζόντως σοβαρές παραβάσεις
Α/Α	ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ	ΜΕΣΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ	ΠΑΡΑΒΑΣΗ	ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣΤΙΜΟ
3	Τακτικές γραμμές (υπεραστικές και ενδοκοινοτικές) και Έκτακτες γραμμές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία	Μη καταβολή αποζημίωσης για απώλεια ή φθορά αποσκευών λόγω ατυχημάτων, αναπηρικών αμαξιδίων, άλλου εξοπλισμού μετακίνησης ή βοηθητικού εξοπλισμού σε περίπτωση ατυχήματος.	2.000 €
4	Τακτικές γραμμές αστικές, υπεραστικές, ενδοκοινοτικές ֊Έκτακτες γραμμές	Οδική μεταφορά με λεωφορεία και μέσα σταθερής τροχιάς	Μη καταβολή από τον υπεύθυνο μεταφορέα ή φορέα διαχείρισης - σε περίπτωση απώλειας ή φθοράς αναπηρικού αμαξιδίου, άλλου εξοπλισμού μετακίνησης ή βοηθητικού εξοπλισμού֊αποζημίωσης που ισούται με τη δαπάνη αντικατάστασης ή επισκευής του εξοπλισμού που απωλέσθηκε ή υπέστη φθορά.	2.500 €

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III
ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
α) Παροχή συνδρομής σε καθορισμένους τερματικούς σταθμούς
Συνδρομή και διευθετήσεις ούτως ώστε τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα να μπορούν:
— να γνωστοποιούν την άφιξη τους στον τερματικό σταθμό και να ζητούν συνδρομή σε καθορισμένα σημεία,
— να μεταβαίνουν από το καθορισμένο σημείο στη θυρίδα ελέγχου εισιτηρίων, στην αίθουσα αναμονής και στον χώρο επιβίβασης,
— να επιβιβάζονται στο όχημα, με ανελκυστήρες, αναπηρικά αμαξίδια ή άλλη απαιτούμενη συνδρομή, ανάλογα με την περίπτωση,
— να φορτώνουν τις αποσκευές τους,
— να παραλαμβάνουν τις αποσκευές τους,
— να αποβιβάζονται από το όχημα,
— να μεταφέρουν σκύλο συνοδείας στο λεωφορείο ή το πούλμαν,
— να μεταβαίνουν στο κάθισμα τους.
β) Παροχή συνδρομής επί των οχημάτων
Συνδρομή και διευθετήσεις ούτως ώστε τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα να μπορούν:
— να λαμβάνουν βασικές πληροφορίες για το ταξίδι, σε προσιτή μορφή, εφόσον ζητηθεί από τον επιβάτη,
— να επιβιβάζονται/αποβιβάζονται κατά τις στάσεις της διαδρομής, εάν υπάρχει άλλο προσωπικό πέραν του οδηγού επί του οχήματος.EL 28.2.2011 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 55/11

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV
ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
α) Κατάρτιση για την ευαισθητοποίηση σε θέματα αναπηρίας
Η κατάρτιση του προσωπικού που έχει άμεση επαφή με το ταξιδιωτικό κοινό περιλαμβάνει:
— ευαισθητοποίηση και κατάλληλη ανταπόκριση σε επιβάτες με σωματικές, αισθητήριες (ακοής και όρασης), μη εμφανείς αναπηρίες ή μαθησιακές δυσκολίες, που συμπεριλαμβάνει τη δυνατότητα διάκρισης των διαφόρων ικανοτήτων των ατόμων που ενδέχεται να έχουν μειωμένη κινητικότητα, αίσθηση προσανατολισμού ή δυνατότητα επικοινωνίας,
— τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, στα οποία περιλαμβάνονται τα συμπεριφορικά, περιβαλλοντικά/φυσικά και οργανωτικά εμπόδια,
— αναγνωρισμένους σκύλους συνοδείας, περιλαμβανομένου του ρόλου και των αναγκών του σκύλου συνοδείας,
— αντιμετώπιση απρόοπτων περιστατικών,
— διαπροσωπικές ικανότητες και μεθόδους επικοινωνίας με κωφούς και άτομα με προβλήματα ακοής, όρασης ή λόγου και άτομα με μαθησιακές δυσκολίες,
— τρόπους προσεκτικού χειρισμού αναπηρικών αμαξιδίων και λοιπών βοηθητικών μέσων κινητικότητας, ούτως ώστε να αποφεύγονται ζημίες (για όλο το προσωπικό που είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά αποσκευών, ενδεχομένως).
β) Κατάρτιση για την παροχή συνδρομής σε άτομα με αναπηρία
Η κατάρτιση του προσωπικού που παρέχει άμεση συνδρομή σε άτομα με αναπηρία και άτομα με μειωμένη κινητικότητα περιλαμβάνει:
— τρόπους βοήθειας των χρηστών αναπηρικών αμαξιδίων για να καθίσουν στο αναπηρικό αμαξίδιο ή να σηκωθούν από αυτό,
— ικανότητες παροχής συνδρομής σε άτομα με αναπηρία και άτομα με μειωμένη κινητικότητα που ταξιδεύουν με αναγνωρισμένο σκύλο συνοδείας, περιλαμβανομένου του ρόλου και των αναγκών αυτών των σκύλων,
— τεχνικές για τη συνοδεία ατόμων με προβλήματα όρασης και για τη μεταχείριση και μεταφορά αναγνωρισμένων σκύλων συνοδείας,
— κατανόηση των ειδών εξοπλισμού που μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα και γνώσεις χειρισμού αυτού του εξοπλισμού,
— χρήση του χρησιμοποιούμενου βοηθητικού εξοπλισμού επιβίβασης και αποβίβασης, καθώς και γνώση των κατάλληλων διαδικασιών συνδρομής κατά την επιβίβαση και την αποβίβαση, που εγγυώνται την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα,
— κατανόηση της ανάγκης για αξιόπιστη και επαγγελματική βοήθεια. Επίσης, επίγνωση του ενδεχομένου να αισθανθούν ευάλωτοι ορισμένοι επιβάτες με αναπηρία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, λόγω της εξάρτησης τους από την παρεχόμενη βοήθεια,
— γνώσεις πρώτων βοηθειών.